Spinel   MgAl2O4

 

De naam is waarschijnlijk afkomstig uit het latijn “Spina” dat doorn of punt betekent. Dit zou een verwijzing zijn naar de scherpe punten van de octaedrische kristallen van Spinel. Ook is het mogelijk dat het uit het Grieks komt waar het “vonk” betekent verwijzend naar de mooie rode stenen. 

In het verleden kon men geen onderscheid maken tussen robijn en spinel. Alle rode stenen werden karbonkels genoemd (rood-gloeiende kooltjes). Een beroemde steen is de 414 caraat grote rode spinel, ‘Katharina de Grote robijn’ genoemd, die in de tsaren kroon is verwerkt. Ook de ‘Timur ruby’ met zijn 361 caraat mag er zijn. Deze maakt deel uit van de kroonjuwelen van het Britse koningshuis. In de kroonjuwelen is ook nog de ‘Black Princes’s Ruby” die een ongeslepen spinel is die aan de voorkant van de Britse kroon is gezet. Hieruit blijkt wel dat men vroeger dit onderscheid niet kon maken tussen spinel en robijn. Spinellen stonden ook bekend onder de naam Balas robijnen. Balas is een oude naam voor Badakshshan, een provincie in het noorden van Afghanistan. Hier zijn mijnen waar vanaf het jaar 1000 al spinellen gewonnen werden. Marco Polo (1254-1324) schreef hier al over. Pas in de 19^e eeuw werd de structuur en samenstelling ontrafeld en kon het verschil met robijnen vastgesteld worden.  

  

VORMING 

Spinellen worden gevormd in contact of regionale metamorfe gesteenten zoals marmer. Maar het wordt ook gevormd bij hoge temperaturen in magmatisch gesteente Spinellen worden gevonden in het moedergesteente en als alluviale gravel. 

HERKOMST 

Spinel wordt gevonden in Afghanistan (provincie Kabul), Cambodia (Pailin), China (Fujian, Hinan, and Jiangsu provincie), Madagaskar, Myanmar, Pakistan (Noorden, Gilgit), Rusland (Oost Siberië), Sri Lanka (Elahera, Ratnapura), Tajikistan, Tanzania, Thailand (Bo Ploy, Trat), USA (Californië) en Vietnam 

 

KWALITEITEN

De hoogst geprijsde variant is de rode met veel chroom en weinig ijzer. Ook de “hot pink” stenen zijn hoog geprijsd. De prijzen benaderen die van mooie robijnen en kunnen variëren van 500 euro voor kleine stenen tot vele duizenden euro’s per karaat voor grote stenen. Veel spinellen hebben een grijze waas die de kleur minder helder maakt. Dit is het gevolg van ijzer in de steen. IJzer zorgt voor een brede absorptie in het zichtbare licht dat een grijswaas tot gevolgd heeft.  Deze stenen zijn relatief goedkoop. 

Voor Ghanospinellen met een redelijke helderheid en een mooie kleurwissel worden ook hoge prijzen gevraagd. Dit is echter voor een kleine markt van verzamelaars en wordt zelden in sieraden verwerkt.  

 

BEHANDELINGEN 

Temperatuurbehandeling van spinel wordt gedaan. Het is bekend dat paarse en roze spinellen door verhitting (onder oxiderende omstandigheden) geel kunnen worden. Blauwe spinellen (door ijzer gekeurd) kunnen groen worden boven de 900 graden en boven de 1200 graden geel. Er is sprake van dat rode spinellen verbeteren in kleur bij hoge temperaturen, maar of dit stelselmatig wordt toegepast is onbekend.  

 
 

IMITATIES/SYNTHESES 

Synthetische spinel wordt al sinds het begin van de 19^e eeuw gemaakt met de Verneuil methode. Dit gebeurt door aluminium oxide en Magnesium oxide tegelijk als poeder in het proces toe te voeren.  Het kristal groeit gemakkelijk als er een kleine overmaat aal magnesium oxide wordt toegevoerd. Er kunnen allerlei metalen bijgemengd worden zoals kobalt, ijzer, titaan en chroom om elke gewenste kleur te krijgen. Door deze overmaat is de kristalstructuur een klein beetje anders dan de natuurlijke variant. Hierdoor is de brekingsindex altijd een beetje hoger. Natuurlijke transparante spinellen hebben een brekingsindex tussen 1.710 en 1.718. Synthesen hebben een brekingsindex die tussen de 1.720 en 1.740 zit. Vaal ligt deze bij 1.73 en daarmee is gemakkelijk een synthese van een natuurlijke steen te onderscheiden. Veel synthesen fluoresceren sterk groen hetgeen in de natuur niet voorkomt. Qua insluitsels valt op dat er geen natuurlijke kristallen in voor komen. Soms zijn er kleine gasbelletjes te zien. Kromme groeilijnen zijn zelden zichtbaar.  

Ook worden er via het flux proces spinellen gemaakt. Deze rode spinellen hebben dezelfde brekingsindex als de natuurlijke variant. Allen via de spectrofotometer is er een onderscheid te zien tussen rode flux geproduceerde spinellen en de natuurlijke stenen. 

 

Uiteraard is Glas een goede vervanger. Doubletten met een natuurlijke bovenkant zijn waargenomen. Ook zijn er ster stenen gemaakt door op een zwarte, natuurlijke stersaffier een cabochon te plakken van synthetische spinel. Het resultaat lijkt een klein beetje op een zeer zeldzame ster spinel.

 

HERKENNEN 

De steen is eenvoudig te onderscheiden van andere edelstenen op basis van de brekingsindex en de enkelvoudige breking. Voor het onderscheid met synthesen: zie hierboven.

 

EIGENSCHAPPEN

 

Kleur: Rood, blauw, violet, paars, roze, groen, zwart

Hardheid: 8

SM: 3.54 to 3.70 

Splijting: Goed in een richting, slecht in andere richting 

Breuk: Schelpvormig

 

Brekingsindex: 1.71-1.72

Dubbelbreking: geen

Optisch karakter: isotropisch

Pleochroïsme: geen

Optische effecten: Sterstenen

 

Transparantie: transparant

Glans: hoge glasglans

Fluorescentie: Sterk, Rood (bij rode spinellen); zwak rood of grond bij Blauwe spinellen; Cobalt spinel is neutraal voor SW, zwak rood bij LW. Groen en kleurloos: oranje rood bij LW. 

 

Kristalsysteem: Kubisch

Habitus: Oktaeders, dodecaeders